Marek Piwowski - Polska Szkoła Dokumentu 2xDVD

Reżyser: Marek Piwowski

Marek Piwowski urodził się w 1935 roku w Warszawie. Jest reżyserem, scenarzystą i aktorem. Ukończył Wydział Dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim (1963) oraz Wydział Reżyserii PWSFTviT w Łodzi. Otrzymał Honorowy Laur Cisowy na 10. Międzynarodowym Festiwalu Filmu, Muzyki, Malarstwa „Lato z Muzami” w Nowogardzie (2006). Został również odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2001).

Dźwięk: Stereo 2.0
Napisy: FR, RUS, EN, DE, PL
Proporcje: 4:3
Format: DVD Video
Region: 0
Ilość płyt: 2
Czas trwania: 183'

Dwupłytowy album DVD zawiera:

DVD 1:
Uwertura, 1965, 6'
Przedział na sto i więcej osób, 1965, 4'
Muchotłuk, 1966, 12'
Kirk Douglas, 1966, 9'
Pożar! Pożar! Coś nareszcie dzieje się..., 1976, 13'
Sukces, 1968, 13'
Psychodrama, 1969, 28'
Korkociąg, 1971, 10'
Hair, 1971, 17'

Uwertura, 1965

Pierwszy w ogóle film Marka Piwowskiego, nakręcony jako obowiązkowa etiuda dokumentalna na drugim roku studiów reżyserskich. Autor wyznał, że temat etiudy – pracę komisji wojskowej, przyjmującej osiemnastoletnich poborowych – wybrał z przekory wobec szkolnego procesu edukacyjnego, nadmiernie nastawionego na literaturę. Sam materiał dokumentalny ogranicza się do rejestracji niezaaranżowanej rzeczywistości: oglądamy montaż zwykłych scen z dwóch sal – w pierwszej bada rozebranych kandydatów kilkuosobowa komisja lekarska, w drugiej – przepytują ich siedzący za stołem oficerowie. Bardzo szybko jednak obserwacja tych banalnych niby scen ujawnia śmieszność sytuacji, wydobywaną zwłaszcza przez powtarzalność tych samych rutynowych pytań lekarki o przebyte choroby, czy ponawianego żartu oficera, który „w ramach procedur demokratycznych” pyta poborowych, w jakich służbach chcieliby służyć, by i tak skierować ich tam, gdzie sam chce. Rejestracja przekształca się w wypowiedź autora, której sens określa zmiana tytułu filmu; pierwotnie miał się nazywać Poborowi, ostateczny tytuł Uwertura wydobywa kontrast między bezduszną rutyną instytucji a autentyzmem wchodzących w życie młodych ludzi.

Reżyseria: Marek Piwowski
Opieka pedagogiczna: Jerzy Bossak, Kazimierz Karabasz, Mieczysław Jahoda, Marek Nowicki
Zdjęcia: Andrzej Barszczyński
Opieka pedagogiczna: Mieczysław Jahoda, Marek Nowicki
Dźwięk: Tadeusz Pałczyński
Montaż: Mirosława Gronek
Kierownictwo produkcji: Mieczysław Mękarski
Produkcja: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa w Łodzi
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 6’


Przedział na sto i więcej osób, 1965

Niema etiuda fabularna, nakręcona w Szkole jako drugi film Piwowskiego. Prościutki pomysł, trzy osoby, jedna dekoracja – i właściwie wszystko tu wypala. Można określić ten film jako komedię makabryczną, niepozbawioną cynicznej wymowy. W roli mordercy – poeta Roman Śliwonik, postać znana w środowisku, przyjaciel Jana Himilsbacha.

Reżyseria: Marek Piwowski
Opieka pedagogiczna: Antoni Bohdziewicz, Kurt Weber
Zdjęcia: Zbigniew Rebzda
Opieka pedagogiczna: Kurt Weber
Wystąpili: Roman Śliwonik, Włodzimierz Skoczylas
Kierownictwo produkcji: Tadeusz Lubczyński
Produkcja: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa w Łodzi
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 4’


Muchotłuk, 1966

W tym słynnym filmie szkolnym, zrealizowanym jako etiuda fabularna na trzecim roku studiów, Marek Piwowski po raz pierwszy zastosował swoją metodę mieszania dokumentu z inscenizacją, której najskrajniejszym efektem stanie się Rejs. Reżyser zebrał około dwustuosobowe grono łódzkich naturszczyków, jak określiła to jedna z jego koleżanek „zbieraninę alkoholików i wykolejeńców z Fabrycznej i Abramowskiego, same słynne postacie z półświatka”, uzupełnione o Irenę Iżykowską i Wacława Antczaka – parę „artystów z zamiłowania” często przesiadujących w szkole filmowej z nadzieją na statystowanie, po czym umieścił ich wszystkich w szkolnym atelier przerobionym na podrzędną knajpę i stworzył film z obserwacji ich zachowań. Rejestracja naturalnego toku zdarzeń sąsiadowała z improwizacją, bowiem Piwowski „starał się stwarzać na planie takie sytuacje i doprowadzać do takich dialogów, które gdzieś zasłyszał”. Powstał z tego niezwykły groteskowy obraz stanu duchu społeczeństwa, umieszczony w narodowej ramie, bo zaczyna się Czerwonymi makami na Monte Cassino granymi przez knajpianą orkiestrę, a kończy Mazurkiem Dąbrowskiego nadawanym przez radio o północy. Film zdobył mnóstwo nagród na festiwalach studenckich, w tym – dla najlepszej etiudy zagranicznej w Moskwie w 1968 roku.

Reżyseria: Marek Piwowski
Opieka pedagogiczna: Andrzej Wajda
Zdjęcia: Andrzej Barszczyński
Opieka pedagogiczna: Kurt Weber
Dźwięk: Tadeusz Pałczyński
Montaż: Halina Gronek
Kierownictwo produkcji: Tadeusz Lubczyński
Produkcja: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa w Łodzi
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 12’


Kirk Douglas, 1966

Etiuda dokumentalna nakręcona na trzecim roku studiów. Punktem wyjścia był fakt wizyty w Polsce, w kwietniu 1966 roku, amerykańskiego gwiazdora Kirka Douglasa, którego prezydent Johnson wysłał do Europy Wschodniej z misją dobrej woli. Organizatorem jego spotkania ze studentami łódzkiej szkoły filmowej był dziekan Jerzy Bossak, który ogromnie lubił Piwowskiego i zaproponował mu nakręcenie reportażu z tej wizyty. Piwowski wciągnął do współpracy swojego kolegę z roku, Feriduna Erola, który przygotowywał akurat musical westernowy dla łódzkiego Teatru 7.15 i zaproponował wybudowanie westernowych dekoracji, co wykonali razem przez jedną noc, włącznie z saloonem i wypożyczeniem koni oraz przygotowaniem szkolnej orkiestry do westernowego występu. W efekcie spotkanie z aktorem przekształciło się we wspólną zabawę, w której wzięła udział cała szkoła filmowa. Film zdaje z tego sprawę: konwencja reportażu, od której się zaczyna, przekształca się szybko w radosną, zwariowaną opowieść o zabawie łódzkich studentów z przedstawicielem innego świata. Feridun Erol komentował po latach: „Nie znaliśmy wówczas słowa happening, ale to był happening.” Film nie wszedł do normalnego rozpowszechniania, ale krążył w obiegu festiwalowym, zdobył m.in. nagrodę za najlepszy dokument na Festiwalu Etiud Studenckich w Amsterdamie w 1967 roku.

Reżyseria: Feridun Erol, Marek Piwowski
Zdjęcia: Feridun Erol, Marek Piwowski
Produkcja: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa w Łodzi
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 10’


Pożar! Pożar! Coś nareszcie dzieje się..., 1967

Pierwszy dokument Piwowskiego zrealizowany w warunkach profesjonalnych najwyraźniej nawiązywał do ówczesnej poetyki szkoły czeskiej. Punktem wyjścia było zamówienie wytwórni, włączającej się do międzynarodowego projektu zaproponowanego przez Niemców: co robi młodzież w twoim kraju w sobotę o siedemnastej? Na zewnętrznym, obserwacyjnym planie film mógł być odbierany jak szyderczy reportaż z miasteczka Kętrzyn, w którym mieściła się kwatera główna Hitlera: monolog przewodnika, oprowadzającego wycieczki po szczątkach kwatery, zderzany był z obojętnością zwiedzających; oficjalne ćwiczenia miejscowej straży pożarnej – z cywilnym zachowaniem strażaków, którzy sami wywołują pożar. Ta zasada kontrastu obejmowała również inne sceny: próby zespołu bigbitowego zderzone z zachowaniem dziewcząt w kawiarni, czy próby chóru męskiego zmontowane z ćwiczeniami kulturystów. W efekcie całość układa się w groteskową wizję świata pogrążonego w absurdzie. Nagroda za debiut na Festiwalu Filmów Krótkich w Tours.

Reżyseria: Marek Piwowski
Zdjęcia: Andrzej Barszczyński
Montaż: Barbara Kosidowska
Dźwięk: Małgorzata Jaworska i Halina Paszkowska
Montaż dźwięku: Hanna Ciecierska
Kierownictwo produkcji: Mirosław Ołtarzewski
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 13’


Sukces, 1968

Najbardziej kontrowersyjny dokument Piwowskiego, portret Czesława Niemena (1939-2004), wybitnego muzyka i wokalisty, w tym okresie – w rok po premierowym wykonaniu legendarnej piosenki Dziwny jest ten świat – już młodzieżowego idola, źle jednak widzianego przez PRL-owskie władze, bo kojarzonego z rodzimą odmianą kontestacji. Film przedstawia zarejestrowane sceny prób Niemena i muzyków z jego zespołu Akwarele, przygotowujących wspólnie piosenki mające złożyć się na nową płytę Sukces, zmontowane z prywatnymi wypowiedziami samego bohatera. Film ujmuje autentyzmem, w czasie niedawnej telewizyjnej emisji w Kinie Polska rekomendowany był jako „ciepły portret”. Mocniej jednak narzuca się wrażenie, że autor zadrwił sobie z idola, bezlitośnie ukazując drugą stronę jego talentu – zadufanie, skłonność do kiczu – i cytując jego naiwne sądy, jak sławne potem „ja się ładnie ubieram, wszyscy tak się powinni ubierać” czy „jestem zbyt świadom sensu istnienia”, po którym film kończy się zbliżeniem Niemena na stopklatce. Po wejściu filmu na ekrany jego bohaterowie poczuli się oszukani, uważając, że ich ośmiesza i utrwala oficjalny, negatywny stereotyp kultury młodzieżowej; Polskie Towarzystwo Jazzowe wystosowało nawet protest do WFD.

Reżyseria: Marek Piwowski
Zdjęcia: Stanisław Niedbalski, Zygmunt Samosiuk
Dźwięk: Małgorzata Jaworska
Montaż: Barbara Kosidowska, Zofia Halpern
Kierownictwo produkcji: Halina Kawecka
Występują: Czesław Niemen i Akwarele
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 13’


Korkociąg, 1971

Jeden z bardziej szokujących i wywołujących najwięcej kontrowersji dokumentów Marka Piwowskiego. Już sam temat filmu – alkoholizm – niechętnie w okresie Peerelu dopuszczany był do dyskursu publicznego, tymczasem Korkociąg demonstrował jego rezultat ostateczny. Piwowski zebrał dokumentację w szpitalu psychiatrycznym w podwarszawskich Tworkach (sam reżyser widoczny jest kilkakrotnie na ekranie, w białym kitlu, jak próbuje nawiązać kontakt z pacjentami), by przedstawić skrajne przypadki chorób wywołanych przez ten nałóg: psychozę alkoholową, psychozę Korsakowa, delirium, padaczkę alkoholową, aż po alkoholowy zanik mózgu i obraz agonii. Materiały dokumentalne zderzone są z materiałem zainscenizowanym: anonimowy aktor czyta fragmenty autentycznego przemówienia, wygłoszonego „dla uczczenia 52. rocznicy wielkiej gałęzi przemysłu: przemysłu spirytusowego”. Zderzenie to może wydawać się niestosowne, przecież jednak skutecznie obnaża hipokryzję państwa. Srebrny Lajkonik na „odnowowym” Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie w 1971 roku.

Reżyseria: Marek Piwowski
Współpraca reżyserska: Anna Górna
Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk
Współpraca operatorska: Franciszek Łokaj, Jan Naukowicz
Dźwięk: Małgorzata Jaworska
Montaż: Barbara Kosidowska
Konsultacja: dr Jerzy Bartoszewski, dr Wojciech Moczulski, dr Stanisław Raczkiewicz
Kierownictwo produkcji: Halina Kawecka
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 10’


Hair, 1971

Film, zrealizowany na zamówienie Telewizji Polskiej, przewidziany był jako reportaż z oficjalnej uroczystości – organizowanego w Warszawie w 1971 roku IX Konkursu Sztuki Fryzjerskiej Krajów Socjalistycznych o Puchar Przyjaźni. Reżyser ograniczył się do przedstawienia tego jednego zdarzenia, rezygnując z jakiegokolwiek komentarza. Sam sposób przedstawienia owego konkursu, od parodystycznego tytułu poczynając, nie pozostawia jednak wątpliwości co do satyrycznych intencji autora. Wydobywając na wierzch tandetę całej imprezy, zły gust fryzjerów i jurorów, pretensjonalność modeli i konferansjerów, trywialność występów towarzyszących i oprawy całości – Piwowski wyśmiewał jednak nie tylko niski poziom rodzimego przemysłu rozrywkowego. Tym bardziej trzeba docenić Jury Ogólnopolskiego Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie, które w 1972 roku przyznało Hair Grand Prix – Złotego Lajkonika; choć do konkursu międzynarodowego filmu już nie dopuszczono.

Reżyseria: Marek Piwowski
Zdjęcia: Ryszard Maissner, Andrzej Myszkowski
Dźwięk: Włodzimierz Wojtyś
Montaż: Anna Baraniecka
Kierownictwo produkcji: Jan Czajkowski
Produkcja: Telewizja Polska, Warszawa
Dane techniczne: czarno-biały
Czas: 17’

DVD 2:
Nóż w głowie Dino Baggio, 1999, 39'
Bulgot, 1983, 5'
Krok, 1997, 27'

Bulgot, 1983

Żartobliwy wideoklip do piosenki Kazimierza Grześkowiaka Codziennie wolna sobota jest zarazem zapisem stanu ducha Polaków w schyłkowym okresie stanu wojennego. Film opiera się na wielorakiej grze z oczekiwaniami widza: początkowe napisy („Każda godzina, każdy krok naszego obywatela jest uważnie kontrolowany przez cały aparat...”) i obrazy (samochody z „kogutami”) zapowiadają opowieść o milicji, tymczasem „akcja” filmu dotyczy służby zdrowia; zapowiadana przez tekst piosenki historia chorób w rodzinie okazuje się opowieścią o alkoholizmie, przy czym niektóre wersy zostają wiernie przedstawione w obrazie (np. „Babka ciężko chora na lewą nogę/ Prawą nogą miesza zacier w wannie”); a rzekoma pochwała pracy pogotowia (lekarza pogotowia, przybywającego na pomoc rodzinie, a w istocie – zasiadającego z nią do picia, gra sam Grześkowiak) przekształca się w parodystyczny obraz cynicznej bylejakości, w jakiej pogrąża się życie rodaków.

Reżyseria: Marek Piwowski
Zdjęcia: Piotr Kwiatkowski
Montaż: Agnieszka Bojanowska, Grażyna Kociniak
Dźwięk: Michał Żarnecki
Montaż dźwięku: Małgorzata Jaworska
Piosenka: Codziennie wolna sobota, słowa – Ireneusz Małecki, Kazimierz Grześkowiak, muzyka i wykonanie – Kazimierz Grześkowiak i zespół Quo vadis
Kierownictwo produkcji: Janusz Skałkowski, Wojciech Szczudło
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Dane techniczne: barwny
Czas : 5’


Krok, 1997

Film dość długo przestrzega reguł reportażu telewizyjnego, zgodnie z bardzo poważnym punktem wyjścia: agent naszych służb specjalnych, podczas niedawnego pobytu w sztabie NATO w Brukseli zdobywa wiadomość, że władze paktu oczekują zmiany kroku defiladowego, obowiązującego w polskiej armii. Powołana więc zostaje komisja, mająca wypracować nowy krok, którym wejdziemy do Europy. W jej skład wchodzą teoretycy i praktycy wojskowości, reżyserzy, aktorzy, dziennikarze, tancerze, choreografowie, a także bioenergoterapeuci, które to słowo okazuje się niemożliwe do wymówienia. Scena zebrania tej komisji nie pozostawia już wątpliwości, że mamy do czynienia z przebraną za reportaż – komedią. Film jest najbardziej udaną realizacją nowej formuły filmu telewizyjnego, wypracowywanej przez Piwowskiego w latach 90. – na pograniczu happeningu i satyry politycznej. Brązowy Smok na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie.

Reżyseria: Marek Piwowski
Zdjęcia: Jacek Petrycki
Operator kamery: Krzysztof Gołąbek
Montaż: Milenia Fiedler
Dźwięk: Ryszard Krupa
Scenografia: Magdalena Dipont, Roman Tarwacki
Kostiumy: Dorota Roqueplo
Drugi reżyser: Monika Skowrońska, Sylwia Czaplewska
Muzyka: Das Westfalenlied – Johan Peters, British Grenadiers. arrangement: J. Howe, Drum Pattern – Douggie Reece
Kierownictwo produkcji: Ryszard Chutkowski
Producent wykonawczy: Henryk Romanowski
Produkcja: Filmcontract dla Telewizji Polskiej S.A.
Dane techniczne: barwny
Czas: 27’


Nóż w głowie Dino Baggio, 1999

Tym razem widowisko naśladuje formułę nadawanego na żywo programu telewizyjnego (z reporterem zwracającym się wprost do widzów, ze znikającymi napisami u dołu ekranu, itp.), dotyczącego aktualnego wydarzenia. Wydarzeniem tym była głośna w tamtym czasie afera związana z polską piłką nożną: w czasie meczu o wejście do Ligi Mistrzów, między Wisłą Kraków a AC Parma, krakowski kibic trafił nożem w głowę włoskiego piłkarza Dino Baggio. W programie Piwowskiego specjalna komisja Interpolu przybywa do Polski, by wyświetlić sprawę. Kierownictwo naszej piłki (jeszcze pod wodzą prezesa Dziurowicza, którego postać zostaje tu sparodiowana) przystępuje do kontrofensywy, której efekty oglądamy na ekranie. Jak trzydzieści lat wcześniej w Rejsie, dwa lata wcześniej w Kroku – absurd narasta...

Reżyseria: Marek Piwowski
Zdjęcia: Andrzej Wolf
Operatorzy kamery: Marcin Peresada, Marek Rajca
Montaż: Sławomir Filip
Dźwięk: Jacek Hamela
Opracowanie muzyczne: Zbigniew Zbrowski
Scenografia: Arkadiusz Kośmider
Kostiumy: Katarzyna Raszyńska
Kierownictwo produkcji: Agnieszka Nejman
Produkcja: Akson Studio dla Telewizji Polskiej S.A.
Dane techniczne: barwny
Czas: 39’